Ο έρωτας στην εποχή των μειωμένων προσδοκιών

Οι προδομένοι εραστές (Ζακ Πρεβέρ)

"Εγώ είχα την λάμπα
κι εσύ είχες το φως. 
Ποιός πούλησε το φιτίλι;"

Το παραπάνω ποίημα του Ζακ Πρεβέρ μιλάει για έναν προδομένο έρωτα. Ένα έρωτα που έσβησε μόνος του, που φθάρθηκε με την πάροδο του χρόνου. Ποιήματα σαν αυτά, για έρωτες που έσβησαν αλλά πρώτα έλαμψαν, φαίνεται ως δεν θα βλέπουμε πια στο μέλλον παρά μόνο από εφήβους, από εκείνους που δεν πρόλαβαν να μάθουν το μάθημα της πολιτικής ορθότητας στον έρωτα. Εντύπωσή μου είναι πως ζούμε σε ένα κόσμο μειωμένων προσδοκιών στα πάντα κι αυτό περιλαμβάνει όχι μόνο τις προσδοκίες μας ως πολιτικά όντα, αλλά ακόμα και τις προσδοκίες μας ως προς τις προαιώνιες και πανανθρώπινες ανάγκες μας, όπως είναι η αγάπη και ο έρωτας. Η γνώμη μου είναι πως στην ζωή, τα πάντα είναι πολιτική κι εμείς σε μεγάλο βαθμό χειρωγωγίσιμοι. 

Η αντίληψη που είχε η κοινωνία για τον έρωτα προ μόλις 30 ετών, εκείνου που σε παρασύρει, σε γεμίζει, τον εξομολογείσαι και θες να τον φωνάξεις σε όλη την γη, εκείνος που σε οδηγεί σε όρκους πίστης και υποσχέσεις αιώνιας δέσμευσης, φαίνεται πως έχει πεθάνει. Την θέση του έχει πάρει μια νέα αντίληψη,  για έναν έρωτα μετριασμένο, ψύχραιμο, ήπιο. Έναν έρωτα πολύ πιο μικρό, αντίστοιχο των μειωμένων προσδοκιών σε οτιδήποτε μπορεί να βιωθεί. 

Στην σημερινή νεοφιλελεύθερη αντίληψη ζωής, αυτή του καταναλωτισμού της μέτρησης των μεγεθών, του κατατεμαχισμού της μέρας σε διαφορετικές δραστηριότητες εντός των οποίων συγκεκριμένα προσωπεία επιβάλλονται, την εποχή του κινητού τηλεφώνου και του Διαδικτύου όπου την λέξη "φιλία" και την λέξη "συνάντηση" αντικατέστησε η λέξη "επαφή" φαίνεται εντελώς ανάρμοστος ο Έρωτας με Ε κεφαλαίο. Το άτομο απαλλαγμένο από τα δεσμά των στερεότυπων σχέσεων του παρελθόντος, α-δέσμευτο, είναι ελεύθερο να γίνει ο Μοναχικός και να ορίζει τον εαυτό του ως περιουσία που έφτιαξε με τους κόπους του, αλλοτριώνεται τώρα σε νάρκισσο.  

Επιβραβεύεται για τον ναρκισσισμό του από άπαν το κοινωνικό σύστημα, με διθυραμβικά άρθρα στα περιοδικά και με διαφημίσεις που προβάλλουν την απόλυτη ελευθερία ως το κλειδί του Παραδείσου: ο εργένης, ο αδέσμευτος άντρας, το single girl, το cyber-sex, το one-night-stand, ο μοναχικός αυνανισμός του πορνό. Εσωστρέφεια και φόβος ακόμα και της πλήρους αλήθειας του έτερου γυμνού σώματος είναι η σημερινή πραγματικότητα. 

Ο νέου τύπου νάρκισσος χρησιμοποιεί το σώμα το δικό του και των άλλων όχι ως φορέα αισθημάτων αλλά ως εργαλείο. Τα σώματα των άλλων ως εργαλεία εφήμερα, αντικαταστάσιμα, αναλώσιμα, που θα προσφέρουν μια κάποια απόλαυση. Ως τέτοια καταμετρώνται, συμμετέχουν σε συναλλαγές, γίνονται μέρος ενός πάρε-δώσε σε κάθε επίπεδο. Το δικό του σώμα ως εργαλείο που πρέπει να διατηρηθεί στον αιώνα τον άπαντα, όσο το δυνατόν άφθαρτο, αλώβητο, ακέραιο. η κατανάλωση ανθρώπων και η υπερκατανάλωση δεν βλάπτουν, αρκεί το σώμα που ενδιαφέρει (το δικό μας) να μην έχει υποστεί φθορά. 

Για την στάση αυτή υπάρχουν πολύ καλές δικαιολογίες με προεξάρχουσα την ανεξαρτησία. Υπάρχουν τα κατάλληλα όπλα: η λογική. Υπάρχουν ακόμα και επιστημονικά επιχειρήματα/αρωγή  στην επιλογή της νηφαλιότητας ως τρόπου ζωής που οδηγεί στην επιτυχία: το ένστικτο της επιβίωσης, που ερμηνευμένο και αλλοτριωμένο από τους ψυχολόγους, που και οι ίδιοι ζώντας στην εποχή που βασιλεύει η Οικονομία, δηλαδή μιάς σειράς από λογιστικές, αντιλαμβάνονται τα άτομα ως επενδυτικό κεφάλαιο, τις δε πράξεις των ατόμων ως κέρδη και ζημίες. 

Σήμερα πια, ήδη από την εφηβεία (π.χ για τα παιδιά που δίνουν Πανελλήνιες κι επομένως το μυαλό τους πρέπει να είναι 100% στραμμένο στο διάβασμα), ως "ζημία" καταγράφεται οποιαδήποτε σχέση μας βγάζει από το "πρόγραμμά" μας και τους "στόχους" μας. Οτιδήποτε μας ξεβολεύει, μας αναγκάζει να παραχωρήσουμε χρόνο από τις ασχολίες μας και τον εαυτό μας, είναι αποφευκτέο. Πολύ χειρότερα είναι τα πράγματα όταν ο έρωτας δεν απαιτεί ακριβώς χρόνο, αλλά κατακλύζει την σκέψη μας και διαταράσσει την νηφαλιότητα μας, αυτήν την ψυχραιμία στην οποία έχουμε εθιστεί. "Ψυχραιμία" σημαίνει κυριολεκτικά "με ψυχρό αίμα". 
Α, ναι! Το να διατηρείς την ψυχραιμία σου σήμερα είναι η υπέρτατη αρετή. Η πλύση εγκεφάλου περί αυτού είναι πολυετής: έχει πάνω από 50 χρόνια που διαφημίζεται το cool ως πλεονέκτημα του ευ ζειν. Η ψυχική εγγύτητα φαίνεται να είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα σήμερα στις διαπροσωπικές σχέσεις γενικότερα, πολύ περισσότερο όμως στον έρωτα. Η τρυφερότητα και το ξεχείλισμα των αισθημάτων, οι μεγαλύτεροι δυνατοί κίνδυνοι. Η ένταση, η ζήλια, το πάθος, η απελπισία για την εγκατάλειψη, καταστάσεις παράλογες και θεάματα για χλευασμό. Η αποστασιοποίηση, νέα θεότητα. Ο παράφορος έρωτας είναι όμορφος στις ταινίες, στα τραγούδια, στις ζωές των άλλων, αλλά προς αποφυγή στην δική μας ζωή. Προς Θεού! η ευαισθησία  μας να είναι μετριασμένη,  διαχειρίσιμη και κατευθυνόμενη σε απροσδιόριστους γενικούς σκοπούς: σε φιλανθρωπίες, σε ΜΚΟ, όχι όμως στην δική μας αληθινή ζωή.  
Λένε πως ο έρωτας αποβλακώνει τους ανθρώπους, όμως εγώ νομίζω πως ο κίνδυνος για την εξουσία από τους ερωτευμένους είναι προφανής. Ο ερωτευμένος είναι ανυπόμονος, ορμητικός και γενναιόδωρος. Η ερωτευμένη καρδιά χτυπάει πιο γρήγορα, το αίμα στις φλέβες βράζει. Θέλει να ζήσει την ευτυχία, το παραπάνω, τα πάντα, εδώ και τώρα, σε αυτήν την ζωή. Δεν αντιλαμβάνεται το ιδιωτικό κι το δημόσιο όπως όλος ο κόσμος, το δικό του ιδιωτικό θέλει να το γνωστοποιήσει δημοσίως και θέλει να ζήσουν όλοι οι άλλοι, ο καθένας ιδιωτικά την δική του προσωπικά ευτυχία. Δεν αφήνει τίποτα για το μέλλον, δεν αναστέλλει την ζωή με σκοπό την εκπλήρωση κάποιου μακρινού πλάνου σε στάδια. Θέλει να βγει στους δρόμους και να κάνει την Επανάσταση τώρα. Για τον ερωτευμένο, η ζωή είναι ζωή μόνο όταν βιώνεται πλήρως, αλλιώς, ας χαθεί. 
Η Επανάσταση εδραιώνεται πάντα στην καθημερινότητα. Μένει σε εμάς να αποφασίσουμε τι ζωή θα διεκδικήσουμε στο εδώ και τώρα, την ζωή του πλούτου των συναισθημάτων ή την ζωή της αποχαύνωσης και της μοναχικότητας; 
Melusine. 

(αρχική δημοσίευση, 2016,  Kollectnews.)